Bir toplumun idari örgütlenme bicimi, kültürel yapisi, maliyesi ve diger kurumlari sadece merkez yapilar ve formel düzenlemeler esliginde anlasilamaz. Merkezi ayakta tutan, kimi zaman da altini oyan tasra, en az merkez kadar dikkate ve arastirilmaya degerdir.
Yakup Akkus Modern Dönem Osmanli Tasra Maliyesi adli bu kitapta, modern dönem 1864-1913 Osmanli merkez maliyesi ile tasra maliyesi arasindaki iliskileri ve devletin mali performansini dönemin diger devletleri esliginde karsilastirmali bicimde ele aliyor. Osmanli maliyesini merkez ve tasra arasindaki idar-mal iliskilere odaklanarak inceleyen kitap, literatüre yöntemsel bir katki yapiyor. Bu yöntem, Osmanli mal reformlarinin ve kurumsal degisim cabalarinin, merkez maliyesinin altyapisini olusturan ve mal performansin temel belirleyicisi olan tasra maliyesi ele alinmadan analiz edilemeyecegi görüsüne dayaniyor. Kitabin literatüre yaptigi teorik katki ise -yine ilk defa- merkez ve tasra arasindaki idar-mal bagimliliktan kaynaklanan sorunlara odaklanmis olmasi.
Akkusa göre sorunlarin temelini, Osmanli vilayet idarelerinin 20. yüzyilin baslarina kadar tüzel kisilikten idar-mal özerklikten yoksunlugu olusturmaktadir. Bu merkeziyetci idar tercihle baglantili bicimde Osmanli tasrasinda teknik-beser ve bürokratik yetersizlikler, merkezin denetim-yaptirim gücünün azligi, asil-vekil sorunu, yolsuzluklar, islem maliyetleri, vergi, para ve finansman sorunlari, kaynaklarin etkinsiz dagilimi, heterojen toplumsal yapi vd. karmasik sorunlar yasanmistir. Nihayet bu kisir döngü, merkez ile tasra arasinda kendini tekrarlayan ve birbirini besleyen fasit iliskiler agini ortaya cikarmistir. Modern Dönem Osmanlisinin fasit dairesi adeta Klasik Dönem adalet dairesinin yerini almis gibidir.
Yakup Akkus, merkez ve tasra arasindaki bu sorunlu iliskiler aginin Osmanlinin Avrupa karsisindaki iktisad-mal geri kalmisligini aciklamada islevsel bir arac olarak kullanilabilecegini tartisiyor. Bu yaklasim da kitabi, Osmanli Tarihini Dünya Tarihi baglamina oturtma cabasinin bir parcasi yapiyor.
